13వ అధ్యాయము: క్షేత్ర క్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము

ఒక్కోటి ఆరు అధ్యాయములతో కూడిన మూడు విభాగాలుగా, భగవద్గీతలో మొత్తం పద్దెనిమిది అధ్యాయాలు ఉంటాయి. మొదటి ఆరు అధ్యాయముల భాగము కర్మ యోగాన్ని విశదీకరిస్తుంది. రెండవ భాగము, భక్తి యొక్క మహత్వమును, మరియు భక్తిని పెంపొందించుకోవటానికి భగవంతుని యొక్క విభూతులను కూడా (ఐశ్వర్యములను) తెలియపరుస్తుంది. మిగతా ఆరు అధ్యాయముల మూడవ భాగము, తత్త్వ జ్ఞానమునకు అర్థవివరణ చేస్తుంది. ఈ ప్రస్తుత అధ్యాయము, మూడవ భాగములోని మొదటి అధ్యాయము; ఇది రెండు పదాలను మనకు పరిచయం చేస్తున్నది — క్షేత్రము మరియు క్షేత్రజ్ఞుడు (క్షేత్రమును తెలిసినవాడు). క్షేత్రము అంటే ఈ శరీరము అని మరియు క్షేత్రజ్ఞుడు (క్షేత్రమును ఎరిగినవాడు) అంటే అందులో ఉండే ఆత్మ అని అనుకోవచ్చు. కానీ ఇది విషయాన్ని చాలా సరళీకరణం చేసినట్టే, ఎందుకంటే క్షేత్రము అంటే దానిలో చాలా ఉంటాయి — మనస్సు, బుద్ధి, మరియు అహంకారము, మరియు మన వ్యక్తిత్వములో ఉండే భౌతిక శక్తి యొక్క అన్ని అంశములు. ఈ బృహత్‌ నిర్వచనంలో, ఆత్మ తప్ప, మన వ్యక్తిత్వమును నిర్ణయించే మిగతా అన్ని అస్తిత్వాలను కలిపి శరీర క్షేత్రము అనవచ్చు. జీవాత్మను క్షేత్రమును తెలిసినవాడు, లేదా 'క్షేత్రజ్ఞుడు' అంటారు.
    ఎలాగైతే, ఒక రైతు తన క్షేత్రములో విత్తనములు వేసి, దాని నుండి పంటను పొందుతాడో, అదేవిధంగా మన శరీరము అనే క్షేత్రములో మంచి లేదా చెడు తలంపులు మరియు కార్యములు వేసి, తద్వారా మన భవిష్యత్తుని పొందుతాము. బుద్ధుడు ఇలా వివరించాడు: ‘మన ప్రస్తుత స్థితి మన ఆలోచనల/తలంపుల ఫలితమే; అది మన తలంపుల మీదనే ఆధారపడి ఉన్నది; మరియు అది మన ఆలోచనలతోనే తయారు చేయబడినది.’ కాబట్టి, మన ఆలోచనలు ఎట్లా ఉంటే మనం అట్లానే అవుతాము. ప్రఖ్యాత అమెరికన్ తత్త్వవిచారకుడు రాల్ఫ్ వాల్డో ఎమెర్సన్, ఇలా అన్నాడు: ‘ప్రతి పని యొక్క వెనుక మూలకారణం ఒక ఆలోచన ఉంటుంది. (The ancestor of every action is thought).’ అందుకే, మన క్షేత్రమును, మంచి ఆలోచనలు మరియు చర్యలతో ఉంచుకునే కళను మనం నేర్చుకోవాలి. దీనికి క్షేత్రము మరియు క్షేత్రజ్ఞుడు – యొక్క తేడాను స్పష్టంగా చూపించే జ్ఞానం అవసరము. ఈ ప్రస్తుత అధ్యాయములో, శ్రీ కృష్ణుడు ఈ యొక్క విషయంపై విస్తారమైన విశ్లేషణను అందిస్తున్నాడు. శరీర క్షేత్రములో ఉన్న భౌతిక ప్రాకృతిక మూలకాలన్నింటినీ ఇక్కడ పేర్కొంటున్నాడు. భావాలు, ఉద్వేగాలు, మరియు మానసిక స్థితుల రూపాల్లో, క్షేత్రములో జనించే మార్పులు/కదలికలను ఆయన వివరిస్తాడు. క్షేత్రమును పవిత్రం చేసి, దానిని జ్ఞాన దీపముచే ప్రకాశం చేసే గుణములు మరియు లక్షణములను శ్రీ కృష్ణుడు పేర్కొంటాడు. ఇటువంటి జ్ఞానము మనకు క్షేత్రజ్ఞుడైన ఆత్మను అనుభవము లోనికి తేవటానికి దోహదపడుతుంది. ఆ తదుపరి, ఈ అధ్యాయము, సమస్త ప్రాణుల క్షేత్రములను సంపూర్ణముగా తెలిసినవాడైన భగవంతుడి గురించి మనకు వివరిస్తుంది. ఆ సర్వోన్నత భగవానుడు ఒకేసమయంలో పరస్పర విరుద్ధమైన లక్షణములను కలిగి ఉంటాడు, అంటే, ఒకే సమయంలో విరుద్ధమైన గుణములను కలిగి ఉండటం. అందుకే, సృష్టిలో సర్వవ్యాపిగా ఉంటాడు, మరియు సర్వ భూతముల హృదయములలో కూర్చుని కూడా ఉంటాడు. కాబట్టి, అందుకే ఆయన సమస్త ప్రాణులకు పరమాత్మ.
    ఆత్మ, పరమాత్మ, మరియు భౌతిక ప్రకృతి-లను వివరించిన పిదప, శ్రీ కృష్ణుడు, జీవ రాశులు చేసే పనులకు వీటిలో ఏది కారణమో వివరిస్తాడు, మరియు అంతేకాక, స్థూలంగా ఈ ప్రపంచంలో కారణము మరియు కార్యములకు ఏది మూలమో కూడా వివరిస్తాడు. ఎవరైతే వీటిని స్పష్టంగా వేర్వేరుగా చూడగలుగుతారో మరియు సరిగ్గా నిశితంగా కార్యము యొక్క కారణములను చూడగలరో, వారే నిజముగా చూసినట్టు; వారే నిజముగా జ్ఞానములో స్థితమై ఉన్నట్టు. వారు ప్రతి ప్రాణిలో ఉన్న పరమాత్మను గమనించగలరు, మరియు తమ మనస్సుచే తమని తామే నీచ స్థాయికి దిగజార్చుకోరు. విభిన్నమైన జీవరాశులు ఒకే ప్రకృతి యందు స్థితమై ఉన్నట్టు చూడగలరు. సమస్త సృష్టిలో అంతర్లీనంగా వ్యాప్తమై ఉన్న ఒకే ఒక ఆధ్యాత్మిక అస్తిత్వమును చూడగలిగిన తరుణంలో వారు బ్రహ్మ జ్ఞానమును పొందుతారు.