Bhagavad Gita: Chapter 6, Verse 6

BG 6.6: మనస్సుని జయించినవారికి అది వారి మిత్రుడు. అలా చేయలేని వారికి, మనస్సు ఒక శత్రువు వలె పనిచేస్తుంది.

మనకు శత్రువులుగా అనిపించి, మనకు హాని చేయగలరేమో అన్న వారిని ఎదుర్కోవటానికి, మన ఆలోచనా శక్తిలో చాలా భాగాన్ని వెచ్చిస్తాము. వైదిక శాస్త్రాలు, అతి పెద్ద శత్రువులైన - కామము, క్రోధము, లోభము, ఈర్ష్య, భ్రాంతి మరియు ఇతర నకారాత్మక భావోద్వేగాలు - మనలోనే ఉంటాయి, అని చెప్తున్నాయి. ఈ అంతర్గత శత్రువులు బాహ్యమైన వాటి కన్నా ఏంతో హానికరమైనవి. బయటి రాక్షసులు మనను కొంత సమయం వరకు బాధించవచ్చు, కానీ, మన మనస్సులోనే ఉన్న రాక్షసులు మనం నిరంతరం దౌర్భాగ్యస్థితిలోనే ఉండేటట్టు చేయగలవు. సర్వమూ అనుకూలంగా ఉండి కూడా, తమ స్వంత మనస్సు వలన మానసిక కుంగు, ద్వేషము, ఆందోళన, వ్యాకులత, మరియు ఒత్తిడి వంటి వాటితో దౌర్భాగ్యమైన జీవితం గడిపిన ఎందరో మనకు తెలుసు.

వైదిక తత్వశాస్త్రం, మన తలంపుల/ఆలోచనల యొక్క పరిణామాల మీద చాలా ప్రాధాన్యతనిచ్చింది. వ్యాధులు అనేవి వైరస్, బ్యాక్టీరియా వల్ల మాత్రమే రావు, మన మనస్సులో ఉన్న చెడు ఆలోచనల (negativities) వల్ల కూడా వస్తాయి. ఎవరైనా పొరపాటుగా మీ మీద రాయి విసిరితే, అది కొద్ది సేపు మనలను బాధించవచ్చు, కానీ తరువాతి రోజు దాని గురించి మీరు మర్చి పోవచ్చు. కానీ, ఎవరైనా అప్రియమైన మాట అంటే, అది మిమ్ములను ఎన్నో సంవత్సరాల వరకు బాధించవచ్చు. ఇదే, ఆలోచనల యొక్క గొప్ప శక్తి. బౌద్ధ శాస్త్రంలో, ధమ్మపద (1.3) బుద్ధుడు కూడా ఈ నిజాన్ని స్పష్టంగా తెలియపరిచాడు.

నేను అవమానించబడ్డాను! నేను నిందింపబడ్డాను! నేను దండింపబడ్డాను! నేను దోచుకోబడ్డాను! ఈ ఆలోచనల తో నే ఉన్నవారికి దుఃఖం అంతము కాదు.

నేను అవమానించబడ్డాను! నేను నిందింపబడ్డాను! నేను దండింపబడ్డాను! నేను దోచుకోబడ్డాను! ఈ ఆలోచనలతో లేని వానికి కోపం తగ్గిపోతుంది.

మనలో ద్వేషమే పెంపొందించుకుంటే, మన నకారాత్మక (negative) ఆలోచనలు, మనం ద్వేషించే వస్తువుకి కాకుండా, మనకే ఎక్కువ నష్టం కలుగ చేస్తాయి. చాలా తెలివిగా ఇలా చెప్పబడింది : ‘ద్వేషం/ఆగ్రహం అనేది, మనం విషం తాగి ఎదుటి వాడు చనిపోవాలని కోరుకోవటం లాంటిది’. సమస్య ఏమిటంటే చాలా మంది జనులు తమ యొక్క నియంత్రణలేని మనస్సే తమకు ఎంతో హాని కలుగచేస్తోందని తెలుసుకోరు. కాబట్టి, జగద్గురు శ్రీ కృపాలు మహారాజ్ గారు ఇలా ఉపదేశిస్తారు.

మన కో మానో శత్రు ఉసకీ సునహు జని కఛు ప్యారే

(సాధన భక్తి తత్త్వం)

‘ ప్రియమైన ఆధ్యాత్మిక సాధకుడా, నీ నిగ్రహింపబడని మనస్సుని నీ శత్రువుగా చూడుము. దాని ప్రభావానికి లొంగిపోకు.’

కానీ, ఆధ్యాత్మిక సాధన ద్వారా, మనస్సుని బుద్ధి యొక్క నియంత్రణ లోనికి తెచ్చినప్పుడు, దానికి మన ఉత్తమ స్నేహితుడుగా అయ్యే సామర్ధ్యం ఉంది. ఏదేని వస్తువు శక్తి ఎక్కువున్న కొద్దీ దాని దురుపయోగ ప్రమాదం కూడా ఎక్కువుంటుంది, మరియు సద్వినియోగ అవకాశం కూడా ఎక్కువ ఉంటుంది. మనస్సు అనేది మన శరీరంలో అమర్చబడిన ఉన్న ఒక అత్యంత శక్తి వంతమైన ఉపకరణం కాబట్టి అది రెండు పక్కల పదునుగా ఉన్న కత్తి లాంటిది. ఈ విధంగా, రాక్షసత్వ స్థాయికి దిగజారిన వారు కూడా తమ మనస్సు వలననే అలా అవుతారు; అదే సమయంలో అత్యున్నత స్థాయికి ఎదిగిన వారు కూడా తమ పవిత్రమైన మనస్సు వలననే అలా అవుతారు. ఫ్రాంక్లిన్ డి. రూజ్‌వెల్ట్, అమెరికా మాజీ అధ్యక్షుడు, ఈ విషయాన్ని చాలా చక్కగా వ్యక్తం చేశారు: ‘వ్యక్తులు తమ తలరాతకి బందీలు కాదు, కానీ, వారి స్వంత మనస్సు యొక్క ఖైదీలు మాత్రమే.’ (‘Men are not prisoners of fate, but only prisoners of their own minds.’). ఈ శ్లోకంలో, శ్రీ కృష్ణుడు అర్జునుడుకి, మనస్సు యొక్క హాని కలిగించే మరియు శ్రేయస్సు కలిగించే శక్తి గురించి, జ్ఞానోపదేశం చేస్తున్నాడు.

తదుపరి మూడు శ్లోకాలలో, యోగారూఢుని (యోగములో పురోగతి సాధించినవాని) యొక్క లక్షణాలు ఎలా ఉంటాయో శ్రీ కృష్ణుడు వివరిస్తాడు.