ଦ୍ୱାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ: ଭକ୍ତି ଯୋଗ

ଏହି ଛୋଟ ଅଧ୍ୟାୟଟି, ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାଧନା ପଦ୍ଧତି ଅପେକ୍ଷା ପ୍ରେମ ରସ ଯୁକ୍ତ ଭକ୍ତିମାର୍ଗର ଉତ୍କୃଷ୍ଟତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଛି । ଏହାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଅର୍ଜୁନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପଚାରୁଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ସାକାର ସ୍ୱରୂପର ଉପାସକ ଏବଂ ନିରାକାର ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପର ଉପାସକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କାହାକୁ ସେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ମନେକରନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହାର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଯାଇ ଘୋଷଣା କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଉଭୟ ମାର୍ଗ ଭଗବତ୍ ପ୍ରାପ୍ତି କରାଇଥାଏ । ତଥାପି ସେ ତାଙ୍କ ସାକାର ସ୍ୱରୂପର ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯୋଗୀ ମନେ କରନ୍ତି । ସେ କହୁଛନ୍ତି, ଭଗବାନଙ୍କ ଅବ୍ୟକ୍ତ ନିରାକାର ସ୍ୱରୂପର ଧ୍ୟାନ କରିବା କ୍ଳେଶପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଶରୀରଧାରୀ ଜୀବଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟକର ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ସାକାର ରୂପର ଭକ୍ତମାନେ, ତାଙ୍କର ମନ-ବୁଦ୍ଧି ଭଗବାନଙ୍କଠାରେ ନିମଗ୍ନ କରି ଏବଂ ସମସ୍ତ କର୍ମ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରି, ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁର ଚକ୍ରରୁ ଅଚିରେ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ସୁତରାଂ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ନିଜର ବୁଦ୍ଧିକୁ ତାଙ୍କଠାରେ ସମର୍ପଣ କରି, ମନକୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଯୁକ୍ତ ଭକ୍ତି ସହ କେବଳ ତାଙ୍କଠାରେ ଲଗାଇବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଉଛନ୍ତି ।

କିନ୍ତୁ, ଏପରି ଶ୍ରଦ୍ଧା ସଂଘର୍ଷରତ ଜୀବଠାରେ ସହଜରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିକଳ୍ପ ଦେଉଛନ୍ତି । ସେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଅର୍ଜୁନ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ନିଜର ମନକୁ ଭଗବାନଙ୍କଠାରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ସଂଲଗ୍ନ କରିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ସ୍ଥିତିକୁ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ସେ ନିରନ୍ତର ତାହାର ଅଭ୍ୟାସ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଭକ୍ତି କୌଣସି ଚମତ୍କାର ନୁହେଁ, ନିରନ୍ତର ଅଭ୍ୟାସ ଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇପାରିବ । ସେତିକି ମଧ୍ୟ ଯଦି ଅର୍ଜୁନ କରି ନ ପାରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ସେ ହାର ନ ମାନି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସୁଖ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ କର୍ମ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଯଦି ତାହା ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ତେବେ ସେ କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ କରି କେବଳ ଆତ୍ମାରେ ସ୍ଥିତ ରହିବା ଉଚିତ । ତାପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି, କେବଳ ଶରୀର ଦ୍ୱାରା ଅଭ୍ୟାସ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟେ; ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ଧ୍ୟାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟେ; ଧ୍ୟାନଠାରୁ କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟେ, ଯାହାକି ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ଶାନ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହି ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ୟ ଶ୍ଲୋକ ଗୁଡ଼ିକରେ ସେ ତାଙ୍କର ଯେଉଁମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରିୟ, ସେହି ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ଅତି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଗୁଣ ସବୁର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।