క్లేశోఽధికతరస్తేషామ్ అవ్యక్తాసక్తచేతసామ్ ।।
అవ్యక్తా హి గతిర్దుఃఖం దేహవద్భిరవాప్యతే ।। 5 ।।
క్లేశః — కష్టములు/ఇబ్బందులు; అధిక-తర — ఎక్కువగా; తేషాం — వారికి; అవ్యక్త — అవ్యక్త రూపము పట్ల; ఆసక్త — ఆసక్తులై ఉన్న; చేతాసాం — మనస్సు కలవారు; అవ్యక్తా — అవ్యక్తము; హి — నిజముగా; గతిః — మార్గము; దుఃఖం — చాలా కష్టతరముగా; దేహవద్భిః — శరీర బద్దులైన వారికి (జీవాత్మ); అవాప్యతే — పొందెదరు.
Translation
BG 12.5: మనస్సు యందు అవ్యక్తము పట్ల ఆసక్తి ఉన్నవారికి, సిద్ధి పథము చాలా కష్టములతో కూడుకున్నది. అవ్యక్తమును ఆరాధించటం అనేది శరీరబద్ధులైన జీవులకు చాలా కష్టతరమైనది.
Commentary
తన యొక్క భిన్నమైన స్వరూపములను ఆరాధించే వారందరినీ ఆదరించిన శ్రీ కృష్ణుడు, తన సాకార రూపమును పూజించటమే శ్రేష్ఠమని మరల ఒకసారి చెప్తున్నాడు. నిరాకార బ్రహ్మంను ఆరాధించటం చాలా కష్ఠసాధ్యమైన మార్గమని అది ఎన్నో క్లేశములతో కూడినదని అంటున్నాడు.
నిరాకార బ్రహ్మం ను ఆరాధించటం ఎందుకు అంత కష్టమైనది? దీనికి ప్రప్రధమమైన మరియు ప్రధానమైన కారణం ఏమిటంటే, మనకు (మనుష్యులకు) కూడా ఒక ఆకారం ఉంది మరియు అనంతమైన జన్మలలో రూపమున్న వాటితోనో అనుబంధం ఏర్పరుచుకోవటం మనకు అలవాటైంది. ఈ విధంగా, భగవంతుని పై ప్రేమను పెంపొందించుకునే ప్రయాసలో కూడా, మనకొక మనోహరమైన ఆకర్షనీయణమైన రూపము అందుబాటులో ఉంటే, మనస్సు సునాయాసముగా దాని పై లగ్నం చేసి భగవంతుని పై మమకారానుబంధం పెంచుకుంటుంది. కానీ, నిరాకార తత్త్వ ఉపాసన లో, మన బుద్ధి దానిని అందుకోలేదు, మరియు మనస్సుకి, ఇంద్రియములకి అనుబంధం పెంచుకోవటానికి ఒక స్పర్శనీయమైన (tangible) వస్తువు అంటూ ఏదీ ఉండదు. కాబట్టి ఈశ్వరునిపై ధ్యానం చేయటానికి, మరియు ఆయనపై మనస్సుతో అనుబంధం పెంచుకోవటానికీ, ఈ రెండు ప్రయత్నాలూ కఠినంగా అనిపిస్తాయి.
నిరాకార బ్రహ్మంను ఆరాధించటం అనేది సాకార భగవంతుని ఆరాధించటం కంటే కష్టము గా ఉండటానికి ఇంకొక కారణము ఉంది. ఈ రెండు రకాల మార్గాలని, మర్కట-కిషోర న్యాయము (కోతిపిల్ల న్యాయము) మరియు మార్జార-కిషోర న్యాయము (పిల్లి పిల్ల న్యాయము) ఉదాహరణతో అర్థంచేసుకోవచ్చు. కోతిపిల్లకి తనే తన తల్లి పొట్టని గట్టిగా పట్టుకునే భాధ్యత ఉంది; ఈ విషయంలో తల్లి కోతి నుండి ఎలాంటి సహాయము లభించదు. తల్లికోతి ఒక కొమ్మ నుండి ఇంకొక కొమ్మ మీదికి దూకినప్పుడు, తల్లికోతిని గట్టిగా పట్టుకునే ఉండే భాద్యత పిల్లకోతిదే, ఒకవేళ అది అలా చేయలేకపోతే, అది పడిపోతుంది. అదే సమయంలో, పిల్లిపిల్ల చాలా చిన్నగా, సున్నితముగా ఉంటుంది; కానీ తల్లిపిల్లి ఆ పిల్లలను ఒక చోటి నుండి ఇంకొక చోటికి మార్చే భాద్యత తనే తీసుకుంటుంది; అది జాగ్రత్తగా పిల్లిపిల్లలను మెడ వెనుక నోటితో పట్టి లేపి తీస్కువెళుతుంది. ఈ పోలికలో, నిరాకార బ్రహ్మాం యొక్క భక్తులను కోతిపిల్ల తో పోల్చవచ్చు మరియు సాకార రూపము యొక్క భక్తులను పిల్లి పిల్లతో పోల్చవచ్చు. నిరాకార బ్రహ్మాం ను ఉపాసించేవారు, ఆ మార్గంలో పురోగతి సాధించే భారాన్ని తామే మోయవలసి ఉంటుంది, ఎందుకంటే బ్రహ్మం వారిమీద కృప చూపించలేదు; ఏలనన, బ్రహ్మాం నిరాకారమే కాదు, అది గుణరహితము కూడా. అది నిర్గుణ (గుణములు లేని), నిర్విశేష (లక్షణములు లేని) మరియు నిరాకార (ఆకారము లేని) అని వివరించబడినది. ఇందువలన, మనకు తెలిసేదేమిటంటే, బ్రహ్మాం, కృప అనే లక్షణమును చూపలేదు అని. ఈశ్వరుడిని నిర్గుణ, నిర్విశేష, నిరాకార ముగా ఆరాధించే వారు, పురోగతి కోసం పూర్తిగా తమ సొంత పరిశ్రమ మీదనే ఆధారపడాలి. మరో పక్క, భగవంతుని సాకార రూపము - , దయ మరియు కృపా సముద్రము. కాబట్టి, సాకార రూప భక్తులు తమ సాధనా లో దైవీ సహకారం పొందుతారు. భగవంతుడు భక్తులపై ప్రసాదించే రక్షణ ఆధారముగానే శ్రీ కృష్ణుడు, 9.31వ శ్లోకంలో: "ఓ కుంతీ పుత్రుడా, నా భక్తుడు ఎన్నటికీ నశింపడు అని ధైర్యముగా ప్రకటించుము." అని పేర్కొన్నాడు. ఇదే విషయాన్ని తదుపరి రెండు శ్లోకాలలో మళ్ళీ చెప్తున్నాడు.