અધ્યાય ૧૦: વિભૂતિ યોગ

આ અધ્યાયમાં શ્રીકૃષ્ણે સ્વયંના ભવ્ય તેમજ તેજસ્વી મહિમાનું વર્ણન કર્યું છે કે જેથી તેના ચિંતન દ્વારા અર્જુનને ભગવાન ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં સહાય થાય. અધ્યાય નવમાં શ્રીકૃષ્ણે ભક્તિનું વિજ્ઞાન અર્થાત્ પ્રેમા-ભક્તિની વ્યાખ્યા કરી અને તેમનાં કેટલાક ઐશ્વર્યનું વર્ણન કર્યું. અહીં, અર્જુનની ભક્તિમાં વૃદ્ધિ કરવાના પ્રયોજનથી તેઓ તેમનાં અનંત મહિમાનું અધિક વર્ણન કરે છે. આ શ્લોકોનું પઠન આનંદદાયક છે તેમજ તેનું શ્રવણ મનમોહક છે.

શ્રીકૃષ્ણ જણાવે છે કે તેઓ અસ્તિત્વમાંની પ્રત્યેક વસ્તુના સ્રોત છે. માનવોમાં રહેલી ગુણોની વિવિધતા તેમનામાંથી પ્રગટ થાય છે. સપ્ત ઋષિઓ, ચાર મહાન સંત તેમજ ચૌદ મનુઓનો જન્મ તેમના મનમાંથી થયો હતો અને પશ્ચાત્ તેમનામાંથી સર્વ પ્રાણીઓનું સંસારમાં અવતરણ થયું. જેઓ જાણે છે કે સર્વનું ઉદ્દગમસ્થાન ભગવાન છે, તેઓ અગાધ શ્રદ્ધા સાથે તેમની ભક્તિમાં લીન રહે છે. આવા ભક્તો તેમની મહિમાની ચર્ચા કરીને તથા અન્યને તે અંગે પ્રબુદ્ધ કરીને પરમ સંતોષ પ્રાપ્ત કરે છે. આવા ભક્તોનું મન ભગવાન સાથે એક થઇ ગયું હોવાથી તેઓ તેમના હૃદયમાં નિવાસ કરીને તેમને દિવ્ય જ્ઞાન પ્રદાન કરે છે, જેના દ્વારા તેઓ સરળતાથી તેમને પ્રાપ્ત કરી શકે.

તેમને સાંભળીને અર્જુન કહે છે કે શ્રીકૃષ્ણના સાર્વભૌમ સ્થાન અંગે તેને પૂર્ણત: બોધ થઇ ગયો છે તથા તે તેમને પરમ પુરુષોત્તમ દિવ્ય વિભૂતિ ઘોષિત કરે છે. તે ભગવાનને તેમના દિવ્ય મહિમા અંગે અધિક વર્ણન કરવાની વિનંતી કરે છે કે જે શ્રવણ માટે અમૃત સમાન છે. શ્રીકૃષ્ણ જણાવે છે કે તેઓ પ્રત્યેક પદાર્થના આદિ, મધ્ય તેમજ અંત હોવાથી અસ્તિત્વમાંના પ્રત્યેક પદાર્થ તેમની શક્તિની અભિવ્યક્તિ છે. તેઓ સૌંદર્ય, તેજ, શક્તિ, જ્ઞાન તથા ઐશ્વર્યનો અનંત ભંડાર છે. જયારે પણ આપણે અસાધારણ વૈભવનું દર્શન કરીએ છીએ જે આપણને  આનંદોન્માદમાં નિમગ્ન કરી દે છે અને હર્ષથી પરિપ્લુત કરી દે છે ત્યારે આપણે જાણવું જોઈએ કે તે ભગવાનના ઐશ્વર્યનું તેજ છે. તેઓ પાવર હાઉસ છે કે જ્યાંથી સર્વ પદાર્થો તથા પ્રાણીઓ તેમની ભવ્યતા પ્રાપ્ત કરે છે. અધ્યાયના શેષ ભાગમાં તેઓ એ વિષયો, વિભૂતિઓ તેમજ પ્રવૃત્તિઓનું વર્ણન કરે છે; જે તેમના ઐશ્વર્યનું ઉત્તમ દર્શન કરાવે છે. અંતમાં તેઓ અધ્યાયનું સમાપન કરતાં કહે છે કે તેમણે જે કંઈ વર્ણન કર્યું છે, તેને આધારે તેમની મહિમાનું માપ આંકી શકાતું નથી કારણ કે તેઓ તેમના આંશિક સ્વરૂપથી અનંત બ્રહ્માંડોને ધારણ કરે છે.  તેથી, આપણે ભગવાનને આપણી ભક્તિનો વિષય બનાવવો જોઈએ કે જેઓ સમગ્ર ગૌરવનાં સ્રોત છે.